मन उधान वा-याचे - आगं बाई अरेच्चा

आंगणातील देवडांगर

बालपणी आईच्या मदतीने लावून वाढवलेल्या झेंडू, सदाफुली, अबोली, मोगरा, शेवंतीच्या फुलांसोबतच वांगी, टोमॆटो यासारख्या मेहनवाल्या भाज्या त्यासोबतच कोहाळा, दुधी भोपळा, दोडका, पारसा दोडका, कारली, देवडांगर, वाल अशा स्वत:च वाढणा-या वेली-भाज्या यांनी आमची परसबाग नटून जायची. त्यात डाळींब, सिताफळ, रामफळ, लिंबोणी, कडूलिंब, सुबाभूळ, उंबर ही झाडे सुद्धा आमच्या विशाल आंगणात दिमाखने डोलत. त्या सगळ्या आठवणींना या चित्राने पुन्हा ताजे केले. हे चित्र आमच्या आंगणात या वर्षी आलेल्या देवडांगराच्या वेलीचे आहे. आता नवीन घर बांघल्यापासून तशी मोठी बाग नाही. पण जमेल तेवढे काम करत माझी आई आम्हा सर्वांच्या आठवणी काढत या बागेत काम करते आहे, पंखात बळ आलेल्या तिच्या लेकरांचं कौतुक करत पण स्वतःच्या एकटेपणाची बोच मनात ठेवत आला दिवस आनंदी करण्याचा प्रयत्न करते आहे असं मला हे डांगर सांगत आहेत.

आमच्या बालपणी हे देवडांगर एका खोलीतली अर्धिअधिक जागा व्यापून टाकत. घरी आलेल्या पाहुण्यांना जाताना आम्ही भाज्या, आणि हे डांगर भेट म्हणून सोबत देत असू. आषाढी कार्तिकी एकादश्या, महाशिवरात्री अशा उपवासांना या देवडांगराच्या फोडी भल्या मोठाल्या फराळतला एक भाग असत. तसेच यांची भाजी सुद्धा मस्त होते. या देवडांगराला चक्की, पांढरा भोपळा अशा वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते. बोली इंग्रजीत याला "व्हाईट पंपकीन" असे म्हणतात. आमच्या अमेरिकन मित्रांना हा फोटो विलक्षण आवडला कारण त्यांनी आतापर्यंत असा पंपकीन पाहिलेला नाही.

गार पावसातला सुगंध पसरलेला, पहाव तिकडे चोहीकडे पसरलेला हिरवाकंच शालू, सुगीतल्या कामांची शेतक-य़ांची लगबग, त्यातच आनंद द्विगुणीत करुन द्यायला येणारे नागपंचमी, दसरा, दिवाळी यासारखे सण आणि आंगणातल्या बागेत फुललेली आमची बाग. त्या बागेचा अविभाज्य घटक असलेल्या या डांगराने माझ्या आठवणीतला एक कप्पा व्यापून टाकलेला आहे.

आमची दिवाळी

प्रचंड थंडीतही आम्ही लक्ष्मी पूजनानंतर फटाक्यांची मजा लुटली. ज्या भारतीयांना अमेरिकेत राहून सुद्धा फटाके उडवण्याचे भाग्य मिळते त्या काहीतले आम्ही पण!

पाडव्याचे औक्षण!

आणि मग महाराष्ट्र मंडळाच्या दिवाळी कार्यक्रमात रंगलेली ही संगीत मैफिल. भक्तिगीते, भावगीते ते लावणी असा प्रवास करताना या वाद्यवृंदाने आम्हाला हाडे खिळखिळे होईस्तो नाचवले. आम्ही उत्साही मंडळींनी रंगमंचाच्या बाजूला गणपतीसमोर नाचायला न मिळाल्याची कसर भरून काढली.

दिवाळीच्या शुभेच्छा!

आपणा सर्वांना आमच्याकडून दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा!

चला बोलू या - भाग २

लेख उपक्रमवर येथे पूर्वप्रसिद्ध...

आयोजकांनी दुसरा मुद्दा उपस्थित केला.
आपली सांस्कृतिक/धार्मिक ओळख आपल्या मुलांनी कशी निर्माण करावी? त्यासाठी आपण मुलांना आपल्या धर्माबद्दल व संस्कृतीबद्दल, केव्हा (कोणत्या वयात), काय व किती सांगावे? मुलांच्या प्रश्नांना (आपण चर्चला का जात नाही?, थ्यांक्सगिविंगला टर्की का करत नाही? वगैरे) उत्तरे कशी द्यावी? मुलांना त्यांच्या मित्रांनी विचारलेल्या प्रश्नांना उत्तरे द्यायला कसे तयार करावे? अशा घटनांमधून मुलांच्या मनाला कसे जपावे? काय टाळावे व काय टाळायची गरज नाही?

एक तरुण पिता: मला वाटतं धर्म म्हणजे कर्मकांड हे आपण आपल्या मुलांना शिकवायची गरज नाही. त्यांना गरज पडल्यास ते तसे शिकू शकतील. पण त्यांना त्यांच्या जीवनात जेव्हा खूप मोठी अडचण येईल तेव्हा मर्गदर्शनाचा स्त्रोत हा त्यांचे आंतर्मन, त्यांचे जीवनातील अनुभव अन श्रद्धा हेच असते. यातली श्रद्धा फार महत्वाची आहे आणि ती आपल्याला आपल्या धार्मिक संस्कारांतून मिळालेली असते. मग ती श्रद्धा देवावरची असेलच असे नाही. माझं श्रद्धास्थान शिवाजी महाराज आहे. जेव्हा केव्हा मला कठीण प्रसंगांना सामोरं जावं लागतं तेव्हा निर्णय घ्यायला शिवरायांच्या जीवनपटाचा संदर्भ मला उपयोगी पडतो.

तरुण आजीबाई: मला वाटतं धर्म हा तितकासा महत्वाचा भाग नाही. आपण चर्चमध्ये जातो का मंदिरात हा सुद्धा महत्वाचा भाग नाही. (आणि मग त्यांनी त्यांच्या चर्चच्या जाण्यावरचा एक अनुभव सांगितला).

दुसरे तरुण पिता: मला वाटतं आपण चर्चला जाताना जरा जागरुक राहणेक आवश्यक आहे. माझी मुलगी मिशनरी शाळेत जायची. तिच्या शाळेच्या अभ्यासक्रमाचा भाग म्हणून आम्ही तिला चर्चमध्ये सुद्धा घेऊन जात असू. तर तितल्या धर्मप्रचारकांना वाटले की आम्ही ख्रिश्चन धर्मच स्विकारायला हवा. ते दर रविवारी आमच्या घरी येऊन आम्हाला धर्मांतराबद्दल बोलत असत. मग आम्हाला एकदा त्यांना कडक भाषेत सांगावे लागले की बाबांनो आम्ही तुमच्या धर्माचा आदर करतो पण आम्हाला आमचा धर्म प्रिय आहे. आम्हाला तुमच्या धर्मात यायची गरज नाही. पण या सगळ्या घडामोडीदरम्यान आमच्या मुलाला धर्माची ओळख झाली.

आयोजक: ही धर्माची ओळख म्हणजे काय? मुलांना आपला धर्म म्हणजे काय हे कसे समजवावे?
एक पालक: धर्माची वेगळी अशी ओळख करुन द्यायची गरज नाही. आपण आपले सण-वार साजरे करावेत. निमित्त साधून मंदिरात जाऊन यावे. तसेच आपल्या आचरणातूनच मुलांना हळू-हळू धर्माबद्दल माहिती करून द्यावी.

आयोजक: पण ही माहिती कधी, कोणत्या वयात द्यावी?
एक पालक: मला वाटते यासाठी वयाची अट नाही. ही एक दैनंदिन जीवनातून शिकन्याची बाब आहे. जसे की मूल खूप लहान असताना त्याला तुम्ही रामकृष्णाच्या गोष्टी सांगू शकता, थोडे मोठे झाल्यावर काही श्लोक शिकवू शकता, तसेच अजून थोडे मोठे झाल्यावर त्याला गंध लावणे, मांसाहार न करने ह्या आपल्या धर्मातल्या गोष्टींची माहिती देऊ शकता.

आयोजक: मांसाहाराचा विषय निघाला आहे. तेव्हा तुम्ही पालक तुमच्या मुलांच्या आहाराबद्दल काय करता किंवा करू इच्छिता?
एक तरूण माता: आम्हाला वाटते आमच्या मुलांने बीफ व पोर्क, विषेशतः बीफ खाऊ नये. पण त्याचे मित्र जर ते सगळे खात असतील त्याला आडवणे आवघड आहे. कारण त्याच्या मित्रांपासून वेगळा पडणार नाही याची खबरदारी घ्यायला हवी. तर मग आम्ही त्याला म्हटले की तुला खायचे असेल तर खाऊन बघ. पण रेड-मीट आरोग्याला चांगले नसते. तेव्हापासून तो बाहेर असताना स्वतःच रेड-मीट नाही ना हे विचारुन घेऊन मगच खातो.

आणखी एक तरुण पिता: मला वाटतं काही खाल्ल्यामुळे बुडेल इतका आपला धर्म "हलका" नाही. पुर्वी मांस खाल्ले म्हणून आपण आपल्याच लोकांना धर्मबहिष्कृत केले. ते मुसलमान झाले. पुढे ब्रेड पावाच्या तुकड्यांनी आपले बांधव ख्रिस्ती धर्मात गेले. आता तरी आपण हे विचार सोडायला पाहिजेत. बाटतो वगैरे ह्या कल्पना आपण आत्ता नाही सोडल्या तर कधी सोडणार. आपणच सुरुवात करु या त्याची... माझ्या मुलीने कोणताही आहार घेतल्याने तिचा धर्म बुडणार नाही असे मी तिला सांगत असतो.

आणखी एक तरुण पिता: आणि हे करु नका ते करु नका असे सांगितल्याने मुलांना आपल्या धर्माबद्दल नसलेले गैरसमज निर्माण होण्याची शक्यता आहे. त्यापेक्षा आपल्या धर्मात चांगल्या गोष्टी करण्यासाठी कसे प्रोत्साहन दिले जाते हे दाखवून दिले पाहिजे. आणि अगोदर चर्चेत म्हटल्याप्रमाणे मुलांना धर्माचा, श्रद्धेचा उपयोग कठीण प्रसंगी मार्ग काढण्यासाठी करता यावा.

आयोजक: (येथे वाढलेल्यांना उद्देशून) तुम्हाला काय वाटते? तुम्हाला धर्माचा/श्रद्धेचा कठीण प्रसंगी फायदा झालाय?
अ.म.त. : मी धर्माचा आदर करतो पण धार्मिक वगैरे नाही. मला अथर्वशिर्ष येते पण जर कधी खरेच कठीण प्रसंग आला तर मी "देवा मला वाचव" असे म्हणत बसणारा नाही. तर त्या वेळी मी सल्ला घेण्यासाठी माझे आई-बाबा अन तुम्ही सगळे जे त्यांच्यामुळे माझ्या जीवनात आलात आणि माझे मित्र बनलात यांच्याशी संपर्क करीन.

अ.म.ती. : हम्म, मी लहानपणापासूनच धार्मिक वगैरे नव्हते. पण माझा भाऊ होता. त्याच्याकडे धर्मावरच्या व्हिडिओ, पुस्तके वगैरे बरेच असत. पण आता मोठा झाल्यावर तो अगदी निधर्मि झालाय. आणि पहायला गेले तर मीच त्याच्या पेक्षा जास्त धार्मिक आहे असे म्हणता येऊ शकेल. पण संकटाच्या वेळी वगैरे मला काही धर्मामुळे फायदा होईल असे वाटत नाही.

आणखी एक तरुण पिता: मला वाटतं आपण धर्माकडुन प्रत्यक्ष फायद्याची अपेक्षा न ठेवता आपल्याजवळ जे जे चांगले आहे ते ते देऊन या समाजाला मदत करावी. जसे की योग, मेडिटेशन, ईतर धर्मांचा आपल्या धर्मात राहून आदर तसेच स्विकार या गोष्टी आपण या समाजाला देऊ शकतो. आणि त्या आवश्यकही आहेत.

आयोजक: बरे आता आपल्या धर्मामुळे या समाजात एकरूप होण्यासाठी आपल्याला काही आडचणी येतात का? त्या कशा सोडवाव्यात?
आणखी एक तरुण माता: आडचणी अशा विषेश वाटत नाहीत. पण मुलांचे प्रश्न मात्र फार खोचक वाटतात. कारण येथे मुले भीड-भाड न ठेवता बोलतात. त्यांच्या प्रश्नांना उत्तरे देताना त्यांचे समाधान होईल अशा प्रकारे आजच्या काळात लागू होणार्‍या गोष्टींतून धर्म समाऊन द्यावा लागतो. उदाहरणार्थ आपण मंगळसुत्रा, बांगड्या, टिकली का लावतो, आपल्याला येवढे जास्त देव का, वगैरे.

एक शिक्षिका: मला वाटतं आपल्या मुलांना या समाजात एकरूप होऊन वाढता यावे यासाठी आपणही काही गोष्टी पाळायला हव्यात. जसे की मुलांना टिळा/टिकल्या लावून शाळेत पाठवायची गरज नाही. माझ्या वर्गात एक मुलगा भस्माचा टिळा लाऊन यायचा. त्यावरुन त्याला त्याचे मित्र अनेक प्रश्न विचारतच असत, चिडवत असत. अर्थात त्या प्रश्नांची उत्तरे त्याच्याकडे नसल्याने व मित्रांच्या चिडवण्याने त्याच्या कोवळ्या मनात धर्माबद्दल गैरसमज तसेच चीड निर्माण झाली नाही तर नवल.

एक माता: आम्ही जसे गणपती, दिवाळी वगैरे आपले सण साजरे करतो तसेच येथील ख्रिसमस, हॅलोवीन सुद्धा साजरे करतो. मी टर्की खात नाही पण मुलांना आणि त्यांच्या बाबांना करुन देते. त्याने मुलांना आपल्या संस्कृतीची ओळख राहते तसेच त्यांच्या मित्रांपासून वेगळेपण सुद्धा वाटत नाही.

अशा प्रकारे दोन्ही संस्कृतीचा सूवर्णमध्य साधला जावा असे सर्वच उपस्थितांचे मतैक्य झाले.

आयोजक: बरं कोणाला आपल्या सांस्कृतीक बाबींमुळे जसे की साडी नेसणे, काही अनुभव आले आहेत का?
एक माता: हो, माझ्या मुलाला कदाचित माझ्या साडी नेसून त्याच्या मित्रांसमोर त्याच्यासोबत राहण्या बद्दल नाराजी होती. तसे त्याने बोलून सुद्धा दाखवले. पण मी त्याला म्हटले की माझ्या कपड्यांची बाब ही माझी आहे. कपड्यांनी कधी कोणी लहान-मोठा ठरत नाही. तुला जसे कपडे घालायचेत तसे घाल पण माझ्या कपड्यांची निवड मलाच करु देत. त्यानंतर तो या विषयावर काही बोलला नाही तसेच तो नाराज आहे असे सुद्धा कधी जाणवले नाही.

या भागाचा सारांश काय तर प्रत्येक माता-पिता आपल्या मुलांना आपली संस्कृती जपत इथल्या मुख्य प्रवाहात मिसळता यावे यासाठी धडपडणारे होते. या भागची सांगता आयोजकांतील महाराष्ट्र फाउंडेशनच्या प्रतिनिधिने खूप छान केली. मला नक्की शब्द आठवत नाहियेत. त्यांनीच येथे ती प्रतिसादात लिहावी ही त्यांना विनंती.

तळटीप: तरुण पिता/पिता याचा येथे "ज्यांची मुले अजून लहान (बालवयातील आहेत)" असा अर्थ अभिप्रेत आहे. तसाच तरुण आजी-आजोबांचा सुद्धा.

चला बोलू या - भाग १

आज येथे, महाराष्ट्रापासून दहा हजार मैलांवर, अनेक मराठी लोकांना आपापल्या जीवनात कुठे ना कुठे, कधी ना कधी तरी उपयोगात पडेल असा एक अगळा वेगळा कार्यक्रम पार पडला. महाराष्ट्र फाउंडेशन व कनेटिकट महाराष्ट्र मंडळाने "चला बोलू या" नावाच्या एका चर्चा सत्रासाठी येथील सर्व मराठी कुटुंबांच्या जीवनाशी निगडीत विषय निवडला होता, "अमेरिकेतील मराठी म्हणून आपले विचार, अनुभव व आपल्या समोरील प्रश्न".
या चर्चा सत्रात तीन मराठी पिढ्यांचे प्रतिनिधी होते. या तीन पिढ्यात होते आपली मुले येथे अमेरिकेत लहानाची मोठी करणारे अनुभवी पालक, ज्यांची मुले आजून लहान आहेत असे नवीन पालक व तिसरे आणि सर्वांत महत्वाचे म्हणजे असे मराठी तरूण/तरुणी जे या पश्चात्य संस्कृतीत वाढले आहेत. यांत अनेक क्षेत्रातले दिग्गज जसे डॉक्टर, सामाज सेवक, शिक्षक, उद्योजक, मानसोपचार तज्ञ, आदिंचा सुद्धा समावेष होता. त्यांनी परदेशस्थ मराठी समाजा समोरील विविध समस्यांवर चर्चा केली तसेच या चर्चेच्या माध्यमातून मौलिक माहितीची देवाण-घेवाण पण केली. कार्यक्रमाच्या सुव्यवस्थित संचलनाने त्याला सर्व उपस्थितांचा उत्सफूर्त प्रतिसाद लाभला व तो अफलातून यशस्वी झाला हे सांगणे नको.
या चर्चा सत्रात चर्चिले गेलेले काही मुद्दे सहसा मराठी वा भारतीय कुटुंबात चर्चिले जात नाहीत ज्यामुळे काही घटनांना कसे सामोरे जावे याची आपाली तयारीच असत नाही. चला तर बघू या काय झाले या कार्यक्रमात.
कार्यक्रमाची सुरुवात अर्थातच सर्वांत मूळ प्रश्नाने करण्यात आली.या देशात आपल्या मुलांना मराठी येणे कितपत महत्वाचे आहे? या प्रश्नावर आलेली प्रातिनिधीक मते...
एक अजोबा: येत्या दोन-तीन दशकात मराठीचा वापर खुद्द महाराष्ट्रातच कमी होणार आहे. तर येथे मुलांवर "मराठी बोल, मराठी बोल" अशी बळजबरी का बरे करावी? मला वाटते मराठीचा अट्टाहास आपण सोडला पाहिजे. कारण ती या मुलांची ज्ञान-भाषा नाही, ती यांना वाचता येण्याची शक्यता कमीच आहे ज्यामुळे त्यांना तिची गोडी लागणार नाही आणि गोडी लागली नाही तर ते ती पुढच्या पिढीला कशी देणार? मग जर मराठी आपल्या पुढच्या दोन पिढ्या सुद्धा जगणार नाही, तर मग या मुलांचे "टॉर्चर" का?
दुसरे अजोबा: मी माझ्या नातीला कधीच मराठी बोल म्हणत नाही. ती जी इंग्रजी बोलते तिचे उच्चार भारतातल्या इंग्रजीपेक्षा वेगळे असतात. मग मी तिला ते हळू-हळू मला समजेल असे बोलायला लावतो. त्यांनतर तेच मराठीतून तिला सांगतो. तिला ते उच्चारायला अवडते अन आमचा संवाद मराठी मध्ये सुरु होतो. "टॉर्चर"चा प्रश्नच नाही.
अमेरिकन मराठी तरूण (अ.म.त.): (त्याला "टॉर्चर" बद्दल विचारले गेले तेव्हा) हो, होते "टॉर्चर". पण शाळेत जाणे, अभ्यास करणे, चांगल्या सवयी लावणे, हे सुद्धा "टॉर्चर"च आहे. ते चालते तर मग मराठी बोलण्यालाच का सोडायचे? शाळेत गेल्याचा, अभ्यास केल्याचा व आई वडिलांनी चांगल्या सवयी लावल्याचा फायदा होतो तसाच मराठी येत असल्याचा अभिमान पण वाटतो. आपल्या ईतर मित्रांजवळ नसलेली एक खूबी आपल्यात आहे हे पाहून आनंद वाटतो.
अमेरिकन मराठी तरूणी (अ.म.ती.)ची आई: मुलांना मराठी शिकवण्यासाठी "टॉर्चर"च करायची गरज नाही. काही छोट्या-छोट्या घटनांमधून त्यांच्यात ती शिकवण्याची भावना जागृत केली तर ते आपोआपच शिकतात. माझ्या मुलांना दुकानात मला कोणाबद्दल काही सांगायचे झाल्यास त्या व्यक्तिसमोरच मराठीतून सांगता आल्याने फार गंमत वाटायची (एक गंमतीशीर उदाहरण सांगितले).यावर आणखी एका पालकाने त्यांच्या मुलाचा अनुभव सांगितला. सार्वजनीक ठिकाणी आई-बाबा रागाऊ लागले तर ते इतरांना समजून आपली वेशीवर टांगली जाऊ नये म्हणून हा म्हणायचा, "आई/बाबा, मराठीत, मराठीत".
पण या छोट्या-छोट्या घटनांमधून त्यांची नाळ मराठीसोबत बांधून ठेवण्यात हे पालक यशस्वी झाले. त्यानंतर काहींनी आपल्या मुलांमध्ये मराठी येते हा एक "कॉन्फिडन्स" वाढवण्याचा भाग कसा असू शकतो ते सांगितले. काहींना आपल्या भावना पोचवण्यासाठी आपली मायबोलीच उपयुक्त असल्याचे वाटते तर काहींना भाषा ही त्यात महत्वाची वाटत नाही.
त्यानंतर ऐरणीवर आलेला दुसरा प्रश्न...आपण या समाजाच्या मुख्य प्रवाहात का व कसे सामिल व्हायला हवे? उदाहरणार्थ आपल्या अन्नाच्या सवयींमुळे मुलांना येथे काही सामाजिक त्रास होतात का? आपण या सवयी बदलायला हव्यात का? कशामुळे व कशाप्रकारे?या मुद्याच्या चर्चेला सुरुवात झाली मुलांच्या डब्यांमुळे निर्माण होणार्‍या समस्यांपासून. आपल्या मुलांना भाजी-पोळी/भात वा आणखी काही भारतीय जेवण दिले तर ही मुले त्यांच्या शाळेत जेवताना वेगळे पडतात. आपल्या अन्नाचा सुगंध बाकीच्यांसाठी उग्र असतो त्यामुळे ते आपल्या मुलांना वेगवेगळे प्रश्न विचारायला सुरुवात करतात, कधि-कधि नावे पण ठेवतात, चिडवतात. मग आपली मुले डब्यात मराठी/भारतीय जेवण नको म्हणतात. तसेच त्यांच्या मनात आपल्या अन्नाबद्दल, सवयींबद्दल व एकूनच संस्कृतीबद्दल न्यूनगंड निर्माण व्हायला मदत होऊ शकते. त्यामुळे आई-वडिलांनी आपल्या मुलाला त्यांच्या शाळेत जास्तच वेगळे वाटणार नाही असे जेवण द्यावे, जसे की गुंडाळलेली पोळी-भाजी, चमच्याने खाता येणारे व सुगंध न पसरवणारे पदार्थ, वगैरे. पण यावरच न थांबता अधून मधून आपल्या सणांचे/उत्सवांचे निमित्त साधून अमेरिकन मुलांना जमेल असे पदार्थ (शंकरपाळे, साधी चकली, चुरमुर्‍याचा दाणे नसलेला चिवडा (जेणेकरुन कोणा अलर्जीवाल्याला त्रास होणार नाही), वगैरे) घेऊन शाळेत जावे. त्यांना आपल्या पदार्थांची माहिती करून द्यावा व त्यातून ते आपल्या मुलांस नावे ठेवणार नाहीत असा "ऍक्सेप्टन्स" मिळवावा. अशा प्रयोगशील पालकांनी या गोष्टींचा त्यांच्या मुलांना झालेला फायदा, त्यातून त्यांचा उंचावलेला "कॉन्फिडन्स" यांची काही उदाहरणे सांगितली. त्यातील एक म्हणजे आपल्या एका मराठी मुलाच्या मित्रांना शंकरपाळे एवढे आवडले की तो त्याच्या स्काऊट वगैरेची कमाई करण्यासाठी शंकरपाळे मित्रांना विकत असे!
एकंदरीत काय तर तुम्हाला तुमच्या जेवणाच्या सवयी सोडून द्यायची गरज नाही. तर गरज आहे ती आपल्या व त्यांच्यात सूवर्णमध्य साधन्याची.
क्रमश।पुढील भागात आपण खालील विषयांवरील चर्चेचे अवलोकन करू या. दरम्यान आपण या भागावर आपल्या प्रतिक्रिया कळवाव्यात ही विनंती...भाग २:आपली सांस्कृतिक/धार्मिक ओळख आपल्या मुलांनी कशी निर्माण करावी? त्यासाठी आपण मुलांना आपल्या धर्माबद्दल व संस्कृतीबद्दल, केव्हा (कोणत्या वयात), काय व किती सांगावे? मुलांच्या प्रश्नांना (आपण चर्चला का जात नाही?, थ्यांक्सगिव्हिंगला टर्की का करत नाही? वगैरे) उत्तरे कशी द्यावी? मुलांना त्यांच्या मित्रांनी विचारलेल्या प्रश्नांना उत्तरे द्यायला कसे तयार करावे? अशा घटनांमधून मुलांच्या मनाला कसे जपावे? काय टाळावे व काय टाळायची गरज नाही?भाग ३:आपणास आपल्या भारतातील जवळच्या नातेवाईकांची विषेशत। आई-वडिलांची येथे सतत उणीव भासते. तसेच आपल्या मुलांना त्यांच्या आजी-आजोबांची व ईतर नातेवाईकांची भासत नसेल का? त्यांचे सर्व नातेवाईकांशी जिव्हाळ्याचे संबंध निर्माण व्हावेत यासाठी आपण काय करू शकतो?भाग ४:आपल्या मुलांच्या डेटींगच्या प्रकरणात आपला सहभाग काय? मुलांसोबतचे संबंध जपत त्यांना मदत कशी करावी? शाळेत लैंगिक शिक्षण सुरु झाल्यावर आपण त्यांच्याशी काय बोलावे व कसे वागावे?

आणि मुक्या ढाल जिंकतो............

मुक्या नेहमीप्रमाणे त्याच्या दोस्तांसोबत खेळत होता. धुळीने अंग माखून निघाले होते. तिकडून आईच्या हाका सुरू होत्या. संध्याकाळचा काळोख पडायच्या आत खेळ संपवून निघायचे होते. अंगणात शेजारच्या कंपाउंडर काकाच्या रेडिओवर हिंदी बातम्या चालल्या होत्या. नाना-मुकादम त्यांच्याकडे आलेला होता. पायरीच्या एका कोप-यावर बसून डाव्या हातातली तंबाखू उजव्या हाताच्या अंगठ्याने मळत समोरच्या कडुनिंबाच्या उंच शेंड्याला न्याहाळत किलकिले डोळे करून कान रेडिओकडे रोखून धरत खरखरणाऱ्या रेडिओतून आलेले सगळे समजत आहे अशा अविर्भावात नाना काकांच्या हो ला हो मिसळत होता. काकांनी टाळ्या पिटल्या तशा नाना सुद्धा वाहवा करत टाळ्या पिटू लागला. मुक्याला पण काहीतरी विशेष घडले आहे असे वाटले व त्याने कुतूहलाने काकांना विचारले,"काय झाले आहे हो काका?" काका मात्र त्या कार्ट्याला हातानेच शांत राहण्याचा इशारा करून पुन्हा बातम्यांत मग्न झाले. नानाला पृच्छा करण्यात काही अर्थ नाही कारण त्यांना हिंदी समजत नाही हे त्याला ठाऊक होते. तरी पण उगीच ताटकळत उभा राहण्यापेक्षा प्रयत्न केलेले बरे म्हणून मुक्याने नानाला विचारले, "नाना, तुम्ही तरी सांगा काय बातमी आहे ते?"
"तुला रं काय काय करायचंय? जा तिकडं तुझी माय हाका मारायतीय तुला."
"नाना, बातमी काय आहे ते कळले नाही असं म्हणा ना सरळ," बेरक्या मुक्याने नानांच्या मर्मावर घाव घातला तसा नानांचा चेहरा पडला व काकांना खुदकन हसू आले.
"नाना सांगा ना त्याला की आपल्या पी. टी. उषाने सुवर्णपदक जिंकले म्हणून", शेवटी काकांनी नानाला आधार दिला.
"हे सुवर्णपदक काय असते?" पुन्हा मुक्या उत्तरासाठी उतावीळ झाला.
"आपल्या गावच्या जत्रात रामू पहिलवानाला कुस्तीत ढाल मिळाली ना तशीच मिळाली हीला," नानांनी पुन्हा आपली अक्कल पाजळवली होती व काका पुन्हा बातम्यांत हरवले होते.
मुक्या घरी आला खरा पण त्याच्या मनात विचारांचे काहूर माजले होते. काकांना या उषाच्या विजयात येवढा आनंद का झाले असेल बुवा? कदाचित त्यांच्या नात्या-गोत्यातली असेल ती. पण तिला रामू पहेलवानासारखी ढाल कशी बरे मिळाली असेल? छे, ती कुस्ती नसेल खेळली, काही तरी दुसरा खेळ असेल. पण काका तर सुवर्ण पदक म्हणाले? खरेच सोन्याचे ताट असेल का ते? काका शहरात राहिलेले एकमेव जाणकार आहेत. त्यांना सगळे माहित असते. पण ते आपल्याला सरळ उत्तर देतील याचा भरोसा नाही... जर ते सोन्याचेच ताट असेल तर ती स्वतः जेवणार का त्यात, कथेतल्या राजकन्येसारखी? का आई-वडिलांना जेवायला देणार ते ताट? जर ती एकटीच त्या ताटात जेवली तर तिचे बहीण भाऊ नाही का भांडणार तिला? अशा कितीतरी विचारात असताना छपराकडे बघत-बघत मुक्याला झोप लागली होती.

गुरुजींनी फळ्यावर लिहून दिलेला उतारा सर्वांनी लिहून घेतला तसा मुक्याने पण घेतला होता. गुरुजी म्हणाले, "परवा आपल्या वर्गात मी उत्कृष्ट वाचन स्पर्धा घेणार आहे. या स्पर्धेत हा उतारा सर्वांनी वाचून दाखवायचा आहे. जो कोणी हा उतारा न अडखळता स्पष्ट व शुद्ध वाचून दाखवील त्याला आपल्या केंद्र शाळेच्या मुख्याध्यापकांच्या हस्ते बक्षीस मिळणार आहे. बक्षिसाच्या खर्चासाठी सर्वांनी उद्या चार-चार आणे घेऊन यायचे आहेत."
"गुरुजी, बक्षीस काय असणार आहे?" मुक्याने न राहवून विचारले. "ते बक्षीस देतानाच कळेल," गुरुजींनी मुक्याच्या उत्कंठतेत भर घातली होती. सगळी मुले स्पर्धेच्या तयारीला लागली. बिचारा मुक्या मात्र डोळे आल्यामुळे वाचू शकत नव्हता. कसेतरी बाहेर पाहू शकत होता तेही मोठ्या मुश्कीलीने. गुरुजींनी आज त्याला मागे कोपऱ्यात बसायला सांगितले होते व कोणीही त्याच्या जवळ जायचे नाही असे बजावले होते. मधल्या सुट्टीत त्याने गुरुजींच्या वायरच्या पिशवीत हळूच डोकावून पाहिले होते. त्यात जेवणाचा डबा, मोठा पांढरा रुमाल आणि काहीतरी होते. "सुवर्णपदक असेल का? का छोटी ढालच असेल?" मुक्या अंदाज बांधायचा प्रयत्न करत होता. स्पर्धा सुरू झाली. सगळी मुले धडाधड जाऊन वाचून येऊ लागली. शेवटी गुरुजींनी मुक्याला बोलावले. मोठ्या कष्टाने डोळे चोळत मुक्या गेला व डोळ्यांची पर्वा न करता उतारा वाचून आला, अगदी सहजतेने. केंद्रावरून आलेल्या हजारे गुरुजींनी बक्षीस जाहीर केले. मुक्याचे नाव घेताच मुक्याला कोण आनंद झाला. बक्षीस घ्यायला जाताना सगळ्या वर्गाने टाळ्या पिटल्या होत्या. पण बक्षीस मिळाल्यावर मात्र मुक्याचा भ्रमनिरास झाला. फक्त पेन होता तो. शाळा सुटल्यावर शहरातून आणलेला भारीचा पेन पाहण्यात त्याच्या मित्रांनी धन्यता मानली होती तरी मुक्या मात्र संतुष्ट नव्हता.

पुढे मुक्याचे ते गुरुजी बदलून जाऊन नवीन गुरुजी आले. या नव्या गुरुजींना शाळेत रस जरा कमीच असे. त्यामुळे नंतर त्यांच्या गावच्या त्या शाळेत स्पर्धा वगैरे काही झाले नाही. मुक्या मात्र नेहमीप्रमाणे या वर्षी सुद्धा पहिल्या नंबरात पास झाला. आता पुढच्या वर्गासाठी मुक्याच्या दाद्याने त्याला शहरातल्या शाळेत घालायचे ठरवले. त्याचा दाद्या शहरातच कामाला असायचा.मुक्याला घेऊन दाद्या शहरातल्या शाळेत गेला. मुख्याध्यापकांनी त्याची गुणपत्रिका न्याहाळत मुक्याला काही प्रश्न विचारले. महाराष्ट्राची व भारताची राजधानी तसेच जगातला सगळ्यात मोठा देश विचारून झाल्यावर काही भागाकार-गुणाकाराची गणिते करून झाली. एक ओळ लिहायला लावून वाचून घेण्यात आली व मुख्याध्यापक दाद्याकडे वळले."पोरगा हुशार आहे. त्याला विशेष तुकडीत टाकू या. या वर्गात टाकल्यावर संस्कृत शिकायला मिळेल तसेच हा मेरिटच्या अपेक्षित विद्यार्थ्यांचा वर्ग असल्याने शाळा सुटल्यावर सुद्धा क्लास घेतले जातील. तुम्हाला खेड्यातून ये-जा करून जमणार नाही. याला इथेच ठेवावे लागेल. तसेच शाळेचा गणवेश व पायात चप्पल असणे आवश्यक आहे, "त्यांनी मुक्याच्या अनवाणी पायाकडे इशारा करत सुचवले. तसा दाद्यानेही होकार दिला. मुक्यालाही आनंद झाला. शाळे बद्दलचे अनेक विचार, अनेक स्वप्ने पाहत मुक्या घरी आला. मोठ्या शाळेत शिकायला मिळणार. या शाळेत वेगवेगळ्या स्पर्धा होत असतील, त्यात भाग घ्यायला मिळणार म्हणजेच ढाल जिंकायची संधी! मुक्या मनातच हुरळून गेला. खेडवळ दिसणाऱ्या मुक्याला सुरुवातीला जेमतेमच मित्र होते. पण त्याच्या खेळीमेळीच्या स्वभावामुळे व हुशारीला पाहून गावातल्या एवढे नसले तरी त्याला बरेच मित्र मिळू लागले. मुक्याच्या अपेक्षेप्रमाणे या शाळेत स्पर्धा होत असत. पण अजून ढाल तर सोडाच शाळेतल्या निवड फेऱ्यांतच तो बाद होत होता. खेडवळ उच्चार आहेत म्हणून वक्तृत्व स्पर्धेतून बाद, सुभाषिते/श्लोक वापरता येत नाहीत म्हणून निबंधात बाद, समान उंचीत अक्षरे येत नाहीत म्हणून हस्ताक्षरातून बाद... बाद, बाद, बाद... इथली मुले घरीच सुभाषिते शिकून येत. मुक्याच्या तर बालाही सुभाषिते येत नव्हती. गावात याच्या बोलण्याचे कौतुक व्हायचे. तसेच याच्या पेक्षा सुंदर अक्षर याच्या गुरुजींचे सुद्धा नव्हते हे त्यांनीच कित्येकदा कबूल केलेले. गावातल्या शाळेत असताना कोणत्याही स्पर्धेत निर्विवाद पहिला असणारा मुक्या मागे पडत असल्यामुळे कधीकधी खचून जायचा. पण पुन्हा त्याला आठवायचा त्याचा दाद्या. गरीब असला तरी वरच्या जातीतला असल्याने मुक्याला वसतिगृहाने प्रवेश नाकारला तेव्हा तो दाद्यासोबतच राहायला गेला होता. मुक्याला अभ्यासात व्यत्यय नको म्हणून दाद्याने कामावरल्या आपल्या सहका-यांना सोडचिठ्ठी देऊन परवडत नसताना सुद्धा स्वतंत्र खोली केली होती. गावी मुक्याच्या घरातल्या एका खोलीत राहणाऱ्या कंपाउंडर काकांचे वर्षात होत नसेल येवढे भाडे मुक्याच्या दाद्याला शहरात एका महिन्यात द्यावे लागायचे. बाकीचेही खर्च खूपच होते. तरीही दाद्या याला शिकवायचेच यावर ठाम असे. आता मुक्याला ढाल व पदकातला फरक समजू लागला होता. त्याने मित्राच्या घरी टीव्हीवर व पेपरात ढाल-पदके मिळवणारे अनेक खेळाडू पाहिले होते. त्यासाठी काय करावे लागते हे सुद्धा माहित झाले होते. खेळात त्याची शाळा मागे होती. त्यांच्या शाळेत मैदानी खेळांच्या स्पर्धेत उतरून तयारी करण्यासाठी मैदान व साहित्य नव्हते. व ते असणाऱ्या महागड्या शाळा मुक्याच्या नव्हे पण त्याच्या दाद्याच्या आवाक्याच्या बाहेर होत्या. पण एके दिवशी त्याला आशेचा किरण दिसला. त्यांच्या शाळेत जिल्हा स्तरीय अडथळ्यांच्या स्पर्धेची सूचना फिरवली गेली. मुक्याने लगेचच संबंधित शिक्षकांशी संपर्क साधला. त्या मराठीच्या शिक्षकांनी त्यांना होती तेवढी माहिती दिली. "मुक्या आज बोलत का नाहीस रं?" दाद्याने रात्री झोपताना मुक्याला विचारले, "दाद्या, मला बूट पाहिजेत. पळायची स्पर्धा आहे."
"किती लागतील?""माझ्या मित्राने स्वस्तातल्या कंपनीचे घेतले दोनशे रुपये मोजून. पण बिनाकंपनीचे घेतले तर ६० रुपयाला मिळतात. मी बघून आलो सुभाष रोडला आज.
"आणि दोघेही डोळे बंद करून झोपल्याचे नाटक करता करता झोपून गेले होते. दुसऱ्या दिवशी मुक्या संध्याकाळी खोलीवर आला तर त्याच्या डोळ्यावर विश्वास बसत नव्हता. दाद्या त्याच्यासाठी ते जोडे (शूज) घेऊन आला होता.

स्पर्धेचा रविवार उजाडला. सूचने प्रमाणे मुक्या सकाळी सहालाच जिल्हा परिषद मैदानात पोचला. प्रसन्न वातावरणात श्वान-वराहांच्या व्यतिरिक्त कोणीही इतर प्राणी हजर नव्हते. "हुशारांच्या" वर्गातला असल्याने त्याचा कोणी वर्गमित्र येणे अपेक्षित नव्हतेच. थोड्या वेळाने त्याच्या शाळेतले इतर काही मुले हजर झाली होती. स्पर्धा सातला सुरू होणार होती. पण आठ वाजेपर्यंत कोणीही मैदानावर न फिरकल्याने यांना परत जावे लागले होते. दुसऱ्या दिवशी शाळेत चौकशी केल्यावर कळले की स्पर्धेचे ठिकाण बदलून पोलिसांच्या कवायतीचे मैदान झाले होते. पण मराठीच्या शिक्षकांकडून स्पर्धांची जबाबदारी इतिहासाच्या शिक्षकांवर सोपवण्यात आली असल्याने ही सूचना विद्यार्थ्यांना देण्यात आली नाही...

स्पर्धेचा रविवार उजाडला. सूचने प्रमाणे मुक्या सकाळी सहालाच जिल्हा परिषद मैदानात पोचला. प्रसन्न वातावरणात श्वान-वराहांच्या व्यतिरिक्त कोणीही इतर प्राणी हजर नव्हते. "हुशारांच्या" वर्गातला असल्याने त्याचा कोणी वर्गमित्र येणे अपेक्षित नव्हतेच. थोड्या वेळाने त्याच्या शाळेतले इतर काही मुले हजर झाली होती. स्पर्धा सातला सुरू होणार होती. पण आठ वाजेपर्यंत कोणीही मैदानावर न फिरकल्याने यांना परत जावे लागले होते. दुसऱ्या दिवशी शाळेत चौकशी केल्यावर कळले की स्पर्धेचे ठिकाण बदलून पोलिसांच्या कवायतीचे मैदान झाले होते. पण मराठीच्या शिक्षकांकडून स्पर्धांची जबाबदारी इतिहासाच्या शिक्षकांवर सोपवण्यात आली असल्याने ही सूचना विद्यार्थ्यांना देण्यात आली नाही...

पुन्हा स्पर्धेचा दिवस उजाडला. मुक्या व त्याची दोस्त मंडळी स्पर्धास्थानावर पोहचली व तिथे आलेल्या बाकी स्पर्धकांना बघून यांना स्वतःवरच हसू येऊ लागले. बाकी जवळपास सगळे स्पर्धक मोठ्या वयाचे व बलदंड शरीराचे होते. त्यांनी मोठ-मोठे ढगळ बनियन व अर्ध्या विजारी घातल्या होत्या व त्यांच्या समोर ही पोरे-टोरे म्हणजे डेव्हिड-गॉलियथच्या कथेतल्या डेव्हिड सारखे वाटू लागले. त्यांच्या सायकली तर मुक्या आणि कंपनीने स्वप्नातही कधी पाहिल्या नव्हत्या अशा दिसण्यातच चपळ होत्या. व्हायचे तेच झाले. स्पर्धा सुरू झाल्यावर एक-दोन मैलाच्या अगोदरच ते स्पर्धक समोर दिसेनासे झाले व या मित्रमंडळाला मग मुक्याच्या रस्त्यात असणाऱ्या शेतात जाऊन बोरे-टहाळ-सिताफळे-हुरडा या रानमेव्याने विजयोत्सव साजरा करून परत येण्याची वेळ आली.

अशा अनेक स्पर्धा झाल्या. पण मुक्याचे ढाल मिळवण्याचे स्वप्न काही केल्या पूर्ण होत नव्हते. एके दिवशी शाळेतून परतताना नेहमी प्रमाणे मुक्या सार्वजनिक वाचनालयात वर्तमानपत्रे वाचत होता. त्याच्या नियमित वाचनाला व पुस्तकांच्या निवडीला पाहून वाचनालयातल्या एका कर्मचाऱ्याला चाणाक्ष मुक्या आवडायचा. त्याने एके दिवशी मुक्याला बातमी दिली,"आपल्या वाचनालयाला पंचाहत्तर वर्षे पूर्ण होत आहेत. या निमित्ताने आम्ही मोठी सामान्य ज्ञान स्पर्धा घेत आहोत. तुझे वाचन चांगले आहे. तू नक्की भाग घे." मुक्या सोडणार थोडाच होता. शाळेतही काही दिवसांनी ही सूचना फिरवण्यात आली. त्याने आपले नाव नोंदवले. त्याच्या त्या हुशारांच्या वर्गातल्या सर्वांनीच यात भाग घेतला. पहिली फेरी लेखी लेखी परीक्षेची होती. अनेक शहरात अनेक मोठमोठ्या शाळांना परिक्षाकेंद्रे बनवले होते. मुक्या आपल्या केंद्रावर उत्साहाने नेहमीप्रमाणे पोहचला. हजारो विद्यार्थ्यांच्या त्या इवल्याशा समुदायातून उत्साह भरभरून वाहत होता. अनेकजण आपले काही खरे नाही या भावनेने भेदरलेले दिसत होते. मुक्याला असे नव-नवे वातावरण बघायची आता सवयच लागली असल्याने त्याचा चेहरा मात्र शांत होता. परीक्षा झाली. हजारो विद्यार्थी गळाले. मुक्याचे नाव मात्र दुसऱ्या फेरीच्या यादीत होते. तसे त्याच्या वर्गातल्या त्या हुशार मुला-मुलींचे पण होते. आता दुसऱ्या फेरीत वेगवेगळ्या विषयांवर वेगवेगळ्या विभागात परीक्षा द्यायच्या होत्या. मुक्या पुन्हा सज्ज. त्याच्या वर्गमित्रांची पुन्हा तयारी सुरू झाली. मुक्याला मात्र ही "तयारी" म्हणजे काय ते माहित नव्हते. त्याने वाचनालयातल्या त्या कर्मचाऱ्यास गाठले व तयारीबद्दल विचारले. "या वाचनालयातली सगळी पुस्तके वाच" एवढेच तो म्हणाला!! अवघड वाटणारी दुसरी व तिसरी फेरी सुद्धा मुक्या लीलया पार करून गेला। त्याच्या त्या हुशार वर्गमित्रांतले बरेच रथी महारथी सुद्धा गळाले होते. "याचे काय खरे आहे. चुकून पास झाला आहे तो." अशा अविर्भावात त्याच्याकडे बघितले जाऊ लागले. तेव्हा आता शेवटची चौथी फेरी पार करणे त्याला आवश्यक वाटू लागले होते. शेवटची फेरी मोठमोठ्या विभूतींच्या समोर मंचावर होणार होती.आणि तो दिवस उजाडला। वार्ताहर, छायाचित्रकार यांची गर्दी मंचासमोर होती. मंचावर संयोजक, पाहुणे तसेच परीक्षक येऊन विराजमान झाले. प्रास्ताविक झाले व शेवटच्या फेरीतील स्पर्धकांना मंचावर आमंत्रित करण्यात आले. मुक्याचे नाव घेतले गेले. तसा मुक्या गर्दीतून वाट काढत पुढे सरकू लागला. दाद्या कामावरून सुट्टी घेऊन आज पहिल्यांदा मुक्यासोबत स्पर्धास्थानावर आला होता. मंचावर चढताना दाद्याच्या प्रेमळ हाताची थाप पाठीवर पडली तसा मुक्या पाठमोरा वळला. दाद्याच्या डोळ्यात त्याने प्रचंड आत्मविश्वास चमकलेला पाहिला.शेवटी स्पर्धा सुरू झाली. चार स्पर्धक व एक बक्षीस, असंतुलित समीकरण होते. पहिल्या फेरीत सगळी उत्तरे बरोबर आली तशी मुक्याची गुणतालिका आघाडीवर गेली. पण दुसरी फेरी होती संगीताची. दुसऱ्या व तिसऱ्या परीक्षेच्या वेळी या विषयातले प्रश्न पाहिले असल्याने अंतिम फेरीतही हा विषय येणार हे त्याला माहित होते. संगीतातही प्रकार असतात, राग असतात, चाली असतात हे त्याला अशातच कळले होते. पण प्रश्न आला "हा राग ओळखा"... आणि मुक्या मागे पडला. त्याला आठवली ती पी. टी. उषा. कुठल्या मागास भागातून आलेली म्हणून सुरुवातीला जगाने हिणवलेली. सुरुवातीला प्रस्थापितांच्या मागे पडलेली व नंतर जिंकलेली. स्पर्धे दरम्यान दोन पावले मागे पडताच दुसऱ्याच क्षणाला चार प्रतिस्पर्ध्याच्या पुढे चार पावले जाणारी. मुक्याने क्षणभर डोळे मिटले. त्याला पुन्हा त्याचा दाद्या दिसला, काबाडकष्ट उपसणारा, पळण्यासाठी बूट आणून देणारा, हप्त्यावर सायकल घेऊन देणारा... अन आठवली त्याला दाद्याच्या काबाडकष्टाने खरबरीत झालेल्या हाताची प्रेमळ थाप मंचावर चढताना पडलेली. पुन्हा एकदा अपयश? छे, शक्य नाही हे पचवणे आता...

"आता पुढची व अंतिम फेरी", सूचना झाली तसा मुक्या भानावर आला. या फेरीत सर्वांना एकच प्रश्न विचारला जाणार होता व सर्वांत चांगल्या उत्तराला गुण मिळणार होते. मुक्याने गुणतालिकेकडे नजर टाकली. त्याचे व प्रशांत नावाच्या त्याच्या प्रतिस्पर्ध्याचे गुण सामानच होते ४८०.

प्रश्न आला, "तुमच्या जीवनाचे ध्येय काय?"

प्रशांत शांत व धिरगंभीरपणे उत्तरला, "माझ्या आई-वडिलांना अभिमान वाटवा असा व्यक्ती बनणे।" टाळ्यांचा कडकडाट झाला. त्यात मुक्याचीही होती. आता माईक मुक्याच्या हातात आला. सगळे स्तब्ध झाले. काय बोलावे हे मुक्याला कळेना तेव्हा त्याने हे काम त्याच्या अंतरात्म्यावर सोडून दिले व नकळत त्याच्या ओठातून शब्द बाहेर पडले, "परं वैभवं ने तुमे तत् स्वराष्ट्रम्!" टाळ्यांचा प्रचंड कडकडाट झाला, होतच राहिला, कदाचित न संपण्यासाठी!"आणि प्रथम विजेता आहेSS.... मुकुंद पुजारी!!"... पहिल्यांदाच मोठ्या भोंग्यातून आपले नाव ऐकून मुक्याला स्वतःच्या कानावर विश्वास बसेना. मुक्याने एकदाची ढाल जिंकली होती. पाहुणे उठले, आयोजक पुढे झाले, छायाचित्रकार पुढे सरसावले. प्रशांतला पुष्पगुच्छ मिळाला होता. आता मुक्याला पुढे बोलावण्यात आले... मुक्याने पाहुण्यांना चरणस्पर्श करून ढाल स्वीकारली. कॅमेऱ्यांच्या फ्लॅशने एका अनोळखी चेहऱ्याला पहिल्यांदाच उजेडात आणले. माईक पुन्हा मुक्याच्या हातात दिला गेला. त्याचे डोळे आनंदाश्रूंनी भरून आले होते. अन गहिवरलेल्या गळ्यातून थरथरत्या ओठांच्या मधून शब्द बाहेर पडले,"दाद्या इथे ये..."गर्दीतून वाट काढत डोळे पुसत कुणीतरी कृष तरूण मंचावर जाताना गर्दीने पाहिला. मुक्या पुढे झाला व दाद्या ढाल दाद्याच्या चरणावर ठेवली, "हीची जागा इथे आहे..." टाळ्यांच्या गजरात हे शब्द दाद्याच्या कानावर पडले व त्याने आपल्या या लहानग्या भावाला कडकडून मिठी मारली.

चोरी रे चोरी

कधी काळी मी मनोगत या संकेतस्थळावर बरेच लिहायचो. त्याबद्दल कधीतरी पुन्हा लिहीन. कारण आजचा विषय आहे चोरी. माझ्या एका कथेची चोरी झालीये. "आणि मुक्या ढाल जिंकतो" ही माझी कथा कोणा नितीन नावाच्या मुंबईकराने चोरून त्याच्या अनुदिनीवर टाकलीये. आज अचानक मला ती तेथे पहायला मिळाली आणि आश्चर्य वाटले. जर माझ्या कथा कोणाला हव्या असतील त्या मागून घ्या ना. चोरता कशाला? असो. पण चोरण्याइतपत चांगल्या कथा मी लिहितो तर! आभारी आहे नितीनराव!!

चोरीचा माल हा येथे आहे.

http://maimarathi360.blogspot.com/2007/06/blog-post_1902.html